Jak dobrać sprzęt do
prac na wysokości?
1. EN 564:2014 Sprzęt alpinistyczny – Linka pomocnicza – Wymagania bezpieczeństwa i metody badań.
Nie wszyscy z nas mają pełną świadomość tego,
Jak ważne jest odpowiednie dopasowanie sprzętu ochrony indywidualnej (SOI) do wykonywanej przez nas pracy, a także do warunków, w jakich przebywamy. U wielu polskich przedsiębiorców nadal istnieje głębokie przekonanie iż lepsze coś niż nic. Nic bardziej złego nie może nas spotkać jak nie dopasowany sprzęt dający nam osobą wiszącym często kilkanaście metrów nad ziemia złudne poczucie bezpieczeństwa. Często ten stan rzeczy wynika z braku wiedzy, a także wizualizacji tego co złego może się nam przytrafić.
Pracownik często jeszcze niezbyt doświadczony w pracach związanych z dostępem linowym, nie posiadający świadomości na temat tego jak kluczowe jest dobór sprzętu, często żyje w przeświadczeniu, że należy używać czegoś co polecił mu bardziej doświadczony kolega z branży. Nie neguje tutaj wiedzy wszystkich osób związanych z branżą alpinistyczną czy też pracujących na turbinach wiatrowych bo spotkać można wielu wybitnych w tej dziedzinie, jednak pewne schematy są wielokrotnie powielane w środowisku wspinaczy czy też pracowników wysokościowych.
Duże znaczenie ma dobór adekwatnego rozmiaru uprzęży który dość często jest lekceważony. Podobnie sprawa ma się z długości elementów składowych zestawu chroniący przed upadkiem z wysokości, ma to istotne znaczenie i wpływ na stan poszkodowanego, któremu może to uratować życie i zdrowie. Zapamiętajmy, że SOI ratuje życie, nie zdrowie użytkownika.
Skomplikowane pytania?
Pomyślmy teraz wspólnie nad bardzo dużym postęp technologiczny jaki dokonał się w branży prac na wysokościach oraz w sprzęcie. Z jednej strony mamy szereg norm i obostrzeń jakie narzuca nam prawo, a także wytycznych jakimi powinni się kierować producenci sprzętu na którym będziemy pracować często kilkadziesiąt metrów powyżej ziemi. Większość z nas użytkowników sprzętu do wspinaczki, prac na wysokościach czy też zwykłych w naszym pojęciu prac na drabinie nie zdaje sobie sprawy jak rozległe są to zagadnienia.
W poniżej tabeli zaprezentuje was zbiór norm z którym każdy poważnie traktujący swoją prace, związaną ze środowiskiem prac wysokościowych niezależnie czy jest: serwisantem turbin wiatrowych, technikiem GWO pracującym przy naprawie łopat, alpinista czy też człowiek pracującym w utrzymaniu ruchu zmieniającym żarówki na drabinie lub też zwykłym pasjonatem, powinien się zapoznać. Jak rozległy jest temat wymagań co do sprzętu alpinistycznego, sprzętu ochrony indywidualnej czy też innych urządzeń pomocniczych stosowanych w pracy na wysokościach ilustruje poniższa tabela.
| NR. Normy | Opis |
|---|---|
| EN 131 | Drabiny |
| EN 341 klasa C | Urządzenia do opuszczania |
| EN 353-1 i 2 | Urządzenia samozaciskowe z giętką prowadnicą |
| EN 353-1 | Urządzenia samozaciskowe ze sztywną prowadnicą |
Jak widać jest to znaczna ilość materiału do zapoznania się. Czy kiedykolwiek byłeś na szkoleniu wysokościowym np. GWO lub takim dającym uprawnienia do przeglądania sprzętu alpinistycznego? Dzięki firmie Global Wind Consulting i jej doskonałemu programowi szkoleń, wiedza trenerów z wieloletnią praktyka może zostać przekazana i Tobie. W prosty i przejrzysty sposób normy dotyczące sprzętu wysokościowego oraz środków ochrony indywidualnej w wyczerpujący, a przede wszystkim ciekawy sposób omówione.
Pora zmienić podejście do zagadnień w dziedzinie bezpieczeństwa pracy na wysokościach. Ciągle się szkolimy jednak czy wartości przekazane na szkoleniach zostaną przekazana jako dobry przykład? Podejście i postawa pracowników z dużym doświadczeniem tzw. ” rutyniarzy” czy też pracodawców nie mówię tutaj o wszystkich niweczy to wszystko, nawet te najlepsze plany, mające na celu poprawę bezpieczeństwa pracowników.
Co z tego, że dokładamy wielu starań do zaprojektowania i organizacji bezpiecznego stanowiska do pracy na wysokości, skoro nasi pracownicy nie przestrzegają wyznaczonych przez nas zasad? Jaki cel ma zakup najbardziej kosztownego sprzętu, skoro i tak nie nadaje się on do wykonywanej przez nas pracy? Bo jest modny? Jest wiele czołowych firm które bardzo mocno stawia na designe. Nie mówię, że ich sprzęt nie spełnia norm. Zdradzę wam tajemnicę wszelkiego rodzaju sprzęt alpinistyczny na polskim rynku je spełniają. Ludzie kupują oczami bo jest ładne i kolorowe. Liczy się to z czego taki sprzęt jest zrobiony. W większości przypadków wszelkiego rodzaju sprzęt jakim posługujecie się na co dzień to aluminium.
Jaki cel ma korzystanie z szelek i dwumetrowej linki bezpieczeństwa, jeżeli pracujemy na dwumetrowej drabinie? Podczas analizy tematu pracy na wysokości pojawia się więcej tego typu pytań. Każdy z nas powinien przemyśleć te kwestie, wysyłając pracowników na stanowisko, na którym istnieje zagrożenie upadkiem z wysokości. Poniżej postaram się przedstawić kilka zagadnień związanych ze sprzętem chroniącym przed upadkiem oraz zasadami jego doboru. Na półkach sklepowych znajdziemy wiele rodzajów sprzętu chroniącego przed upadkiem. Będąc kompletnym laikiem w tej sprawie, nie jesteśmy w stanie przebrnąć przez proces doboru sami. Do pomocy powinien włączyć się sprzedawca, który podzieli się z nami fachową wiedzą i rozwieje nasze wątpliwości. I tu właśnie pojawia się problem, ponieważ wiedza przeciętnego sprzedawcy w markecie budowlanym lub niewielkim sklepiku bhp sprowadza się do podania ceny i przeczytania kilku informacji z katalogu. Niestety!
Trudne pytania...
Zastanówmy się, jaki cel ma postęp technologiczny, skoro nasze podejście do tematu nie zmienia się od dziesięcioleci. Niweczy to wszystkie, nawet te najlepsze plany, mające na celu poprawę bezpieczeństwa pracowników. Cóż z tego, że organizujemy bezpieczne stanowiska do pracy na wysokości, skoro nasi pracownicy nie przestrzegają wyznaczonych przez nas zasad? Jaki cel ma zakup najdroższego dostępnego sprzętu, skoro i tak nie nadaje się do wykonywanej przez nas pracy?
Co zrobić?
Zdecydowanie nie powinniśmy wybierać najprostszego rozwiązania. W przepisach znajdziemy sporo wytycznych. Warto zwrócić uwagę na fakt, że w samym rozporządzeniu ministra pracy i polityki socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy jest wyraźnie napisane, jakie wymagania powinien spełnić pracodawca, zalecając pracownikowi używanie środków ochrony indywidualnej. W paragrafach 3,4,5,6 i 7 znajdziemy wszystkie najważniejsze wytyczne dotyczące indywidualnego przydziału środków ochrony, ich jednoczesnego stosowania, jak i wymogów dotyczących ich właściwego użytkowania, przeglądów i konserwacji. Opisywane rozporządzenie mówi nawet, jak powinien wykonywać proces decyzyjny podczas zakupów SOI – od analizy i oceny zagrożeń po analizę porównawczą sprzętu różnych producentów.
Jak dokonać wyboru, gdzie szukać?
Sposobem na to są przede wszystkim:
- czasopisma branżowe,
- strony internetowe producentów, gwarantujące rzetelną wiedzę z zakresu ochrony przed upadkiem z wysokości,
- strony związane z tematyką pracy na wysokości,
- strony CIOP-PIB i PIP,
- wyspecjalizowane firmy sprzedające SOI,
- firmy szkolące do pracy na wysokości.
Zwracajmy uwagę na fachowość i indywidualne podejście do naszych potrzeb. Trzeba pamiętać, że różnorodność sprzętu dostępnego na rynku wynika z potrzeb użytkowników i postępu technologicznego. To, co było dobre pięć lat temu, niekoniecznie musi sprawdzać się dzisiaj. Bardziej zaawansowany technologicznie sprzęt, mimo że jest trochę droższy, może zapewnić większe bezpieczeństwo, wygodę użytkowania. Posiada również dłuższe terminy przydatności, więc de facto po przeliczeniu na okres amortyzacji wypada taniej niż jego starszy odpowiednik. Nowocześniejszy sprzęt jest zwykle lżejszy, lepiej dopasowany, pracownik czuje się w nim swobodniej, co przekłada się również na jakość pracy i wymiar finansowy. Poniżej postaram się przedstawić podstawowy sprzęt ochrony indywidualnej oraz jego zastosowanie w praktyce.
2. Podstawowe składniki sprzętu ochrony indywidualnej.
Kask przemysłowy
Jest to podstawowy element wyposażenia każdego, kto pracuje na wysokości. Nie jest to jednak zwykły kask. Rożni się od typowego kasku budowlanego spełniającego normę na hełmy przemysłowe PN-EN 397. Kask do pracy na wysokości winien mieć uprząż mocującą go na głowie – według normy EN 12492. Nie mówię tu o gumce, ta uprząż winna wytrzymać przeciążenia określone w wymienionej normie i zapobiec spadnięciu hełmu po uderzeniu. Warto zauważyć, iż kaski oznaczone jedynie jedną z nich w świetle przepisów nie nadają się do pracy na wysokości i podczas kontroli będzie to potraktowane jako zaniedbanie.
Szelki – uprzęże bezpieczeństwa
W zależności od stanowiska pracy, możemy wyróżnić kilka rodzajów popularnych „szelek bezpieczeństwa”. Ich potoczna nazwa pochodzi od prostego wyglądu przypominającego element męskiej garderoby lub ubioru spadochroniarza (rys. 1). Niemniej ich funkcja jest dużo ważniejsza. Te najprostsze posiadają jedynie jeden punkt asekuracyjny oznaczony literą „A” – zgodny z normą EN 361. Do tego punktu możemy przypinać dodatkowe elementy sprzętu chroniącego przed upadkiem. W „lepszych” modelach znajdziemy tak samo oznaczony punkt również z przodu szelek. Są to najczęściej dwie tasiemki oznaczone znakiem ½ A (rys. 2) , które po połączeniu tworzą punkt asekuracyjny.
O pasie monterskim (rys. 3), zgodnym z normą PN-EN 358, mówimy, gdy szelki wyposażone są w szeroki pas z dwiema klamrami po obu stronach. Dzięki tym właśnie punktom można korzystać z dodatkowego sprzętu stabilizującego, który ma za zadanie zwiększyć możliwości manualne pracownika podczas pracy m.in. na słupach, masztach i innych niewygodnych stanowiskach, gdzie wymagana jest praca z użyciem obu rąk jednocześnie. Podczas stabilizacji pracy pracownik winien być cały czas asekurowany z punktu A i mieć oparcie na nogach. Uprzężami możemy nazwać najbardziej zaawansowany sprzęt, który nadaje się zarówno do prac monterskich, pracy na wysokości, jak i pracy z wykorzystaniem technik linowych (ry4. 4). Dodatkowy punkt takiej uprzęży, spełniający wymagania normy PN-EN 813, służy do zaczepiania urządzeń do poruszania się na linach m.in. zjazdu. Należy pamiętać, że nie jest on wystarczający do bezpiecznej pracy, podobnie jak w przypadku pasa monterskiego potrzebna jest dodatkowa asekuracja.
Łączniki
Dzięki nim możemy swobodnie przypiąć się do punktu asekuracyjnego lub innego stałego i wystarczająco mocnego. Należy pamiętać, że stosowanie samego łącznika do ochrony przed upadkiem z wysokości może nastąpić jedynie podczas zapobiegania upadkowi, a nie podczas jego powstrzymywania. Wtedy należy do łącznika zamontować amortyzator. W ten sposób powstaje zespół łącząco-amortyzujący. Jest to, poza kaskiem i szelkami, najczęściej wykorzystywany element SOI. Swoją popularność zawdzięcza uniwersalności, ilości wariantów i umiarkowanej cenie. W zależności od liczby ramion wyróżniamy dwa rodzaje linek z absorberem energii. Typ I to jedna linka zakończona z obu stron łącznikami stalowymi (lub aluminiowymi). Służy do przytwierdzenia się na stałe do jednego punktu i wymusza pracę w jego okolicy. Nie daje użytkownikowi szansy przemieszczania się z zachowaniem ciągłości asekuracji. Jej rozwinięciem jest linka typu Y lub V, która posiada jeden absorber i dwa końce. Dzięki temu rozwiązaniu pracownik może poruszać się, cały czas będąc wpiętym. Ta technika nazywa się przepinaniem (naprzemienne wpinanie i wypinanie łączników).
Należy pamiętać, że większość producentów zabrania stosowania dwóch linek bezpieczeństwa z absorberem energii podłączonych do tego samego punktu. Wynika to m.in. z tego, że przy wpięciu się linkami o tej samej długości w jeden punkt, siła graniczna rozrywająca absorbery się sumuje, stwarzając większe zagrożenie dla użytkownika. Dlatego poza zdrowym rozsądkiem należy zawsze przestrzegać zaleceń producenta.
Wybierając popularnie zwaną przepinkę, powinniśmy zwrócić uwagę na jeszcze jeden fakt. Jej faktyczną długość. Powinna być ona przystosowana do naszego stanowiska pracy. System powinien być tak dobrany, aby nawet w najbardziej ekstremalnym ułożeniu zapewniał bezpieczeństwo. Mamy do wyboru wiele modeli – regulowanych, nieregulowanych, wykonanych z elastycznych taśm, z lin. Dobór powinien uwzględniać podatność na uszkodzenia, rodzaj wykonywanej pracy, a tym samym materiał, z jakiego będzie wykonana. Z innego materiału i innej długości będzie linka pracownika budowlanego, inna alpinisty przemysłowego, a zupełnie inna spawacza.
Urządzenia samohamowne
Znając podstawową zasadę stosowania powyższego sprzętu, bez większego problemu będziemy mogli zestawić go we właściwy sposób w jeden z dwóch sugerowanych przez przepisy sposobów. Jako zespół powstrzymujący spadanie z wysokości lub uniemożliwiający rozpoczęcie spadania z wysokości. Sprzęt stosowany w tych dwóch podejściach do ochrony pracowników przed upadkiem z wysokości nie różni się od siebie. Różni się jedynie zasada jego stosowania i organizacja stanowiska pracy. W przypadku systemów powstrzymujących upadek pracodawca powinien tak zorganizować stanowisko, aby nie dopuścić, ażeby pracownik nie spadł. Musi więc przemyśleć stanowisko w najmniejszych szczegółach i zapewnić bezpieczne dojście we wszystkie miejsca w sposób bezpieczny, zachowując ciągłość asekuracji i uniemożliwiając rozpoczęcie spadania.
Taki system nie musi zwykle wytrzymywać takich obciążeń jak system powstrzymujący upadek. Projektując systemy chroniące pracowników przed skutkami upadku, powinniśmy mieć na myśli zupełnie inne cele. Musimy mieć przede wszystkim świadomość, że długość systemu musi być mniejsza od wolnej przestrzeni, w której może nastąpić upadek. Istotnym elementem jest również wytrzymałość punktów kotwiczących, rozkład sił, które będą działać na poszczególne punkty systemu. Poniższa ilustracja obrazuje prawidłowe stosowanie podstawowych elementów SOI. Widać na niej dokładnie, że w zależności od wysokości wpięcia i długości zespołu łącząco-amortyzującego można powstrzymać ewentualny upadek bądź w ogóle mu zapobiec.
3. Dobór sprzętu do specyficznych wymagań stanowiska pracy na wysokości.
Sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości, aby prawidłowo spełniał swoje funkcje, musi być odpowiednio dobrany do stanowiska, na którym jest stosowany. Przyczyną tego jest ograniczona uniwersalność przedstawionych poprzednio składników systemu, a co za tym idzie konieczne jest jego dostosowanie do warunków pracy.
Przygotowanie punktów kotwiczenia na konstrukcji nośnej jest ściśle związane ze specyfiką stanowiska pracy. Rozpatrując problem w kategoriach ogólnych można sformułować następujące zasady służące przygotowaniu punktów kotwiczenia:
- Jako punkty kotwiczenia należy stosować elementy konstrukcji stanowiska pracy, do których możliwe jest bezpośrednie wpięcie podzespołu łącząco-amortyzującego.
- W przypadku braku takich punktów należy stosować podzespoły kotwiczące takie jak: linki stalowe lub łańcuchy opasujące elementy konstrukcji, zaczepy nożycowe itp.
- W przypadku wykonywania pracy w studzienkach kanalizacyjnych lub podobnych zagłębieniach należy stosować podzespoły kotwiczące w postaci poprzecznych belek (np. stalowych) lub trójnogi,
- W przypadku wykonywania pracy na płaskich poziomych powierzchniach o dużej nośności można stosować urządzenia kotwiczące w postaci "bezwładnej masy",
- Punkt kotwiczenia musi charakteryzować się odpowiednią wytrzymałością gwarantującą bezpieczeństwo człowiekowi,
- Punkt kotwiczenia powinien być usytuowany bezpośrednio nad użytkownikiem w celu ograniczenia drogi swobodnego spadania,
- Punkt kotwiczenia powinien być lokalizowany w ten sposób aby użytkownik nie musiał oddalać się od niego w poziomie w celu wykonywania swojej pracy. Spełnienie tego wymagania minimalizuje amplitudę ruchu wahadłowego człowieka podczas powstrzymywania spadania z wysokości, co zmniejsza ryzyko uderzenia o elementy konstrukcyjne stanowiska pracy.
W przypadku gdy na danym stanowisku pracy istnieje konieczność przemieszczania się w poziomie na długich odcinkach należy stosować poziome liny kotwiczące. Przykładową konstrukcję i wykorzystanie poziomej liny kotwiczącej przedstawiono na rys. 1
Rysunek 1. Przykład podzespołu kotwiczącego w postaci poziomej liny kotwiczącej 1 - pozioma lina kotwicząca, 2 - podzespół łącząco-amortyzujący.
Jeżeli praca na danym stanowisku pracy wymaga przemieszczania się w poziomie, a ponadto jest ona wykonywana często, np. podczas obsługi wagonów kolejowych, celowym staje się wykorzystanie konstrukcji składającej się z poziomych szyn kotwiczących wyposażonych w odpowiedni wózek jezdny.Podobnie jak w przypadku punktów kotwiczenia właściwy dobór podzespołów łącząco-amortyzujących wywiera istotny wpływ na bezpieczeństwo i wygodę wykonywania pracy na wysokości.
Amortyzatory włókiennicze z linkami bezpieczeństwa ze względu na swoje niewielkie wymiary i małą masę preferowane są do stosowania wszędzie tam, gdzie istnieje konieczność częstej zmiany miejsca pracy związanej z przepinaniem do nowego punktu kotwiczenia. Sprzęt ten zasadniczo nie nadaje się do stosowania na stanowisku z jednym punktem kotwiczenia przy konieczności przemieszczania się pracownika w pionie lub poziomie. Amortyzatory włókiennicze z linkami bezpieczeństwa mogą być stosowane tylko na takich stanowiskach pracy, gdzie zagwarantowana jest odpowiednia przestrzeń pod nogami pracownika na powstrzymywanie spadania. Pozwala to na uniknięcie zderzenia się np. z elementami konstrukcyjnymi. Na dystans pod stopami użytkownika, który powinien być wolny od niebezpiecznych elementów, składają się: droga swobodnego spadania człowieka, odcinek, na którym następuje rozerwanie taśmy amortyzującej w amortyzatorze, oraz odcinek wynikający z wydłużenia linki bezpieczeństwa oraz wydłużenia się szelek bezpieczeństwa i ich przesunięcia na ciele człowieka. W przypadku konieczności częstej zmiany miejsca kotwiczenia amortyzatora lub linki na konstrukcji nośnej niezbędny jest dobór sprzętu wyposażonego w zatrzaśniki pozwalające na łatwe i szybkie zapinanie i odpinanie lub ewentualnie wyposażonego w dwie linki bezpieczeństwa. Ułatwia to w istotny sposób pracę i zabezpiecza człowieka przed sytuacją, w której nie jest przyczepiony do podzespołu kotwiczącego. Prace prowadzone na ciasnych stanowiskach, ograniczających człowiekowi swobodę ruchów, wymagają stosowania podzespołów łącząco-amortyzujących wyposażonych w zatrzaśniki z blokadą w postaci zakrętki. Rozwiązanie takie zabezpiecza całkowicie przed przypadkowym otwarciem zatrzaśnika na skutek np. dociśnięcia go plecami do elementów stanowiska pracy. W przypadku odsuwania się pracownika w poziomie od punktu kotwiczenia należy zapewnić mu odpowiedni obszar, wolny od elementów konstrukcyjnych, na wykonanie ruchu wahadłowego podczas powstrzymywania spadania. Oszacowanie tego obszaru powinno być dokonywane na podstawie informacji dotyczącej wydłużeń dynamicznych zawartej w instrukcji użytkowania amortyzatorów.
Urządzenia samohamowne i samozaciskowe z giętką prowadnicą są sprzętem preferowanym dla stanowisk pracy, które wymagają przemieszczania się użytkownika w kierunku pionowym, np. podczas pracy na słupach kratownicowych, na kominach, wieżach wiertniczych, w szybach itp. Podstawowymi zaletami tych urządzeń są:
- ograniczenie do bezpiecznej dla człowieka wartości siły działającej na klamrę zaczepową szelek bezpieczeństwa,
- zredukowanie do minimum drogi swobodnego spadania człowieka,
- ograniczenie możliwości swobodnego spadania człowieka w innej pozycji niż „pionowej nogami do dołu”,
- umożliwienie użytkownikowi przemieszczania się w kierunku pionowym bez dodatkowych operacji, takich jak przepinanie.
Wadą urządzeń samohamownych i samozaciskowych z giętką prowadnicą, która musi być uwzględniana podczas projektowania stanowiska pracy, jest ich stosunkowo duża masa (dotyczy to przede wszystkim urządzeń samohamownych) i bardziej skomplikowany, w porównaniu z amortyzatorami włókienniczymi, sposób użytkowania. W zależności od wymagań stanowiska pracy omawiany sprzęt może być dobierany w różnych wariantach konstrukcyjnych, np. urządzenia samohamowne mogą posiadać linki o długości od 2,5 do 30 m, prowadnice giętkie urządzeń samohamownych mogą być wykonane z lin włókienniczych lub lin stalowych.
Ponadto należy zwrócić uwagę na ograniczenie w stosowaniu urządzeń samohamownych. Urządzenia te nie mogą być używane w sytuacji, gdy pracownik oddala się w poziomie od punktu kotwiczenia na odległość, przy której linka urządzenia tworzy z pionem kąt większy od 20˚. Sytuacja taka może bowiem doprowadzić do wzrostu drogi swobodnego spadania a w konsekwencji do zwiększenia drogi powstrzymywania spadania z wysokości.
W przypadku urządzeń samozaciskowych z giętkimi prowadnicami wykonanymi z lin włókienniczych występuje z kolei istotny problem związany z wielkością drogi powstrzymywania spadania. Problem ten uwidacznia się szczególnie podczas pracy z dużą czynną długością prowadnicy, to znaczy długim odcinkiem prowadnicy między mechanizmem samozaciskowym a punktem kotwiczenia. W przypadku czynnych długości prowadnicy rzędu kilkudziesięciu metrów droga powstrzymywania spadania może osiągnąć wartość od kilku do kilkunastu metrów. W celu zabezpieczenia się w takiej sytuacji przed zderzeniem użytkownika z podłożem należy szczegółowo stosować się do instrukcji użytkowania sprzętu, które powinny określać wydłużenia dynamiczne urządzeń samozaciskowych.
Osobną kategorią podzespołów łącząco-amortyzujących, ze względu na specyficzny zakres zastosowania, są urządzenia samozaciskowe ze sztywną prowadnicą. Specyfika stosowania tych urządzeń polega na instalowaniu prowadnicy sztywnej do konstrukcji nośnej stanowiska pracy za pomocą systemu odpowiednich łączników. Ze względu na dużą pracochłonność instalowania prowadnicy, a zarazem dużą jej trwałość, urządzenia te preferowane są do montażu na konstrukcjach wymagających częstej obecności ludzi, np. na masztach, które podlegają częstym kontrolom i naprawom itp.
Specyficzne warunki narzucane przez różne stanowiska pracy na wysokości pociągają za sobą konieczność dokonania prawidłowego wyboru rodzaju szelek bezpieczeństwa. Najważniejszą cechą określającą przydatność szelek bezpieczeństwa dla danego stanowiska pracy jest umiejscowienie klamer zaczepowych. Przykładowe warianty rozmieszczenia klamer zaczepowych w szelkach bezpieczeństwa przedstawiono na rysunku.
Szelki bezpieczeństwa z grzbietową klamrą zaczepową posiadają zastosowanie uniwersalne i mogą być stosowane na większości stanowisk pracy na wysokości. Preferowanym do współpracy z nimi podzespołem łącząco-amortyzującym jest amortyzator włókienniczy z linką bezpieczeństwa lub urządzenie samohamowne.
Szelki bezpieczeństwa z pojedynczą piersiową klamrą zaczepową są przeznaczone głównie do współpracy z urządzeniami samozaciskowymi. Umożliwiają one wtedy łatwe wpinanie się do mechanizmu samozaciskowego oraz kontrolę jego działania. Szelki te mogą być również wykorzystywane z amortyzatorami włókienniczymi lub urządzeniami samozaciskowymi na pochyłych płaszczyznach, np. na stromych dachach.
Odrębną kategorią zastosowań jest „praca w podparciu”, możliwa do wykonania za pomocą szelek wyposażonych w pas biodrowy z klamrami zaczepowymi. Do klamer tych dołączona jest wówczas linka do nadawania pozycji w podparciu, która otacza np. słup, a nogi użytkownika spoczywają np. na elemencie konstrukcyjnym stanowiska pracy. Pas biodrowy szelek i linka do nadawania pozycji nie mogą jednak nigdy spełniać funkcji powstrzymywania spadania z wysokości.
Specyficznymi pracami wykonywanymi na wysokości są tzw. „prace gorące”, których przykładami są spawanie i lutowanie. Wykonywanie takich prac niesie ze sobą ryzyko termicznego uszkodzenia sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości. Niebezpieczeństwo to szczególnie dotyczy podzespołów łącząco-amortyzujących, linek do nadawania pozycji i szelek bezpieczeństwa. Uniknięcie w tym przypadku powstania zagrożenia dla człowieka jest możliwe przez zastosowanie sprzętu odpornego na działanie czynników gorących lub taką organizację stanowiska pracy, która pozwala na wyprowadzenie sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości poza obszar działania tych czynników. Przykładami sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości odpornego na działanie czynników gorących są takie podzespoły łącząco-amortyzujące, jak urządzenia samozaciskowe z giętką prowadnicą wykonaną z liny stalowej i urządzenia samohamowne z linką stalową oraz linki bezpieczeństwa wykonane z materiałów niepalnych. W przypadku uprzęży konieczne jest stosowanie szelek bezpieczeństwa wykonanych z materiałów niepalnych np. kewlarowych lub osłonięcie ich odpowiednią odzieżą ochronną. Odzież ta, np. kombinezony, powinna być dostosowana do współpracy z szelkami, tzn. posiadać odpowiednie otwory umożliwiające wyprowadzenie klamer zaczepowych w celu ich połączenia z podzespołem łącząco-amortyzującym.
Podsumowanie
Podsumowując przedstawione informacje na temat sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości, można stwierdzić, że w celu dokonania prawidłowego doboru ochron dla danego stanowiska pracy należy:
- Ocenić czy można zastosować system uniemożliwiający rozpoczęcie spadania, czy konieczne jest użycie systemu przeznaczonego do powstrzymywania spadania,
- Ocenić stanowisko pracy pod kątem:
- usytuowania istniejących punktów kotwiczenia lub możliwości zainstalowania podzespołów kotwiczących,
- wysokości obszaru wolnego od elementów konstrukcyjnych znajdującego się pod stanowiskiem pracy, który może być wykorzystany na powstrzymywanie spadania,
- obszaru wolnego od elementów konstrukcyjnych w obrębie którego pracownik może wykonać ruch wahadłowy podczas powstrzymywania spadania,
- występowania innych czynników mogących wpływać na prawidłowe działanie sprzętu ochronnego (np.: odprysków stopionego metalu, zapylenia, zaolejenia, niskich i wysokich temperatur, agresywnych czynników chemicznych, itp.),
- Ocenić rodzaj i zakres przemieszczania się pracownika na stanowisku pracy,
- Ocenić czas wykonywania pracy na danym stanowisku, to znaczy czy jest to praca jednorazowa czy wymagająca wielokrotnej obecności pracownika,
- Określić czy konieczne jest wykonywanie „pracy w podparciu”.
Dodatkową zasadą, która powinna być przyjmowana przy doborze sprzętu przeznaczonego do powstrzymywania spadania z wysokości jest minimalizacja drogi swobodnego spadania człowieka. Droga swobodnego spadania wpływa w bezpośredni sposób na wielkość drogi powstrzymywania spadania oraz poziom obciążeń dynamicznych działających na człowieka. Projektowanie systemu zabezpieczającego przed upadkiem z wysokości dla danego stanowiska pracy powinno być zawsze związane ze szczegółową analizą instrukcji użytkowania poszczególnych składników.
